زمان گیرش گچ

زمان گیرش:

گچ ساختمانی باید زود شروع به گرفتن و سخت شدن کند و سخت شدن آن نیز باید خیلی زود پایان یابد. گچ ساختمانی مرغوب آنست که زمان گرفتن آن زودتر از ۸ دقیقه شروع نشود و حداکثر دیرتر از ۲۵ دقیقه شروع به گرفتن نکند و پایان سخت شدن آن نیز نباید زودتر از ۲۰ دقیقه و دیرتر از یک ساعت باشد.

از آنجایی که در کارهای تزئینی گچبری، زمان بیشتری برای فرم دهی به گچ نیاز است، از اینرو با مواد افزودنی، گیرش گچ را به تاخیر می اندازد همانطور گاهی نیز آنرا زودگیر می کنند. نوع و مقدار این مواد افزودنی بشرح زیر است :

نمک طعام :

اگر ۵/۰ درصد وزن گچ به نمک طعام اضافه کنیم آنرا زودگیرتر کرده و زمان گیرش آنرا به ۵ دقیقه می رسانیم. اگر از ۱ تا ۴ درصد وزن گچ، به آن نمک طعام اضافه کنیم زمان گیرش آن به حدود ۴ دقیقه می رسد. حال اگر درصد نمک طعام را هر قدر اضافه کنیم زمان گیرش آن به تعویق می افتد و گچ دیرگیرتر می شود بطوریکه با افزودن ۱۰ درصد نمک طعام شروع زمان گرفتن گچ به حدود ۱۲ دقیقه می رسد. افزودن بیشتر از این مقدار سبب دیرگیر شدن آن می شود.

سریش و سریشم :

ماده دیگری که به ملات اضافه می کنند سریش( با ریشه گیاهی) و سریشم (با ریشه حیوانی) است. این دو افزودنی همواره ملات را دیر گیر می کنند و موقعی از از آنها استفاده می شود که برای اجرای گچبری یا چسبندگی تزئینات الحاقی به سطح گچ از قبیل آینه کاری به زمان بیشتری نیاز باشد.

اگر به ملات گچ از ۱ تا ۶ درصد وزن آن سریش اضافه کنیم، آغاز گرفتن گچ از ۱۲ دقیقه به تاخیر می افتد. لازم به یادآوری است که سریش نوعی چسب گیاهی می باشد که در صنعت صحافی به وفور مورد استفاده قرار میگیرد. اگر به ملات گچ کمتر از نیم درصد وزن گچ سریشم اضافه کنیم زمان آغاز سخت شدن آن از ۱۰ دقیقه تا ۲ساعت به تاخیر می افتد.

براکس :

با افزودن نیم تا ۱ درصد وزن گچ به فرمول Na₂B₄O₇.H₂O زمان گرفتن گچ از ۱۵ دقیقه تا ۱ ساعت به تاخیر می افتد.

خاک رس :

اگر به ملات گچ از ۱۰ تا ۵۰ درصد وزن آن خاک رس اضافه کنیم ( ملات گچ و خاک)، آغاز گرفتن آن حداکثر تا ۱۲ دقیقه به تاخیر می افتد.

زاج سفید :

ماده دیگر زاج سفید است که نسبت به نمک طعام نتیجه معکوس دارد. یعنی اگر میزان افزودنی کم (۱درصد ملات)، ملات را دیرگیر و اگر بیشتر از ( ۵درصد ملات ) باشد، ملات زودگیر خواهد شد. اگر به ملات گچ تا یک درصد وزن آن، زاج سفید اضافه کننذ زمان آغاز گرفتن آن تا ۱۵ دقیقه به تاخیر می افتد ولی اگر مقداری زاج سفید را اصافه کرده و آنراتا ۵ درصد برسانند، ملات گچ زودگیر شده و زمان گیرش آن به ۷ دقیقه میرسد.

 

آزمایش های تعیین زمان گیرش

معروف ترین این آزمایش ها آزمایش کاردک و آزمایش با دستگاه ویکات است. آزمایش کاردک بخاطر استفاده از ابزارهای ساده تر بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد اما آزمایش با دستگاه ویکات دقیق تر است.

 

دستگاه ویکات:

این دستگاه از چهار قسمت اصلی زیر تشکیل شده است:

الف. پایه: که از یک صفحه مسطح و مربع شکل و یک قسمت مدرج که از بالا به پایین و از 5 تا 50 میلیمتر درجه‌بندی شده تشکیل یافته و دو پیچ نیز دارند که پیچ بالایی سبب اتصال سوزن به شاخص شده و پیچ پایینی نگهدارنده سوزن است.

ب. قالب: جنس آن از برنج است و به شکل مخروط ناقص است که اندازه استاندارد قطر کوچک 5 سانتیمتر و قطر بزرگ 7 سانتیمتر و ارتفاع آن 4 سانتیمتر است.

پ. سوزن: وزن کل آن 300 گرم و قطر سر کوچک آن 1 میلیمتر و قطر سر بزرگ آن 10 میلیمتر است.

 

 

تنظیم دستگاه ویکات:

برای تنظیم دستگاه، ابتدا قالب که دهانه تنگ آن به طرف بالا است را روی شیشه می‌گذاریم و آن دو را بر روی صفحه افقی دستگاه می‌گذاریم.

سوزن ویکات را روی دستگاه سوار کرده و آن را طوری قرار داده و سفت می‌کنیم که نوک سوزن روی لبه قالب قرار گیرد.

در این لحظه نوک شاخص را بر روی صفر سمت راست منطبق کرده و پیچ آن را سفت می‌کنیم.

حال دستگاه تنظیم است.

شرح مراحل آزمایش:

الف. ابتدا در ظرفی 200 گرم از گچ مورد نظر را با 100 گرم آب مخلوط می‌کنیم.

ب. قالب را توسط روغن کاملاً چرب می‌کنیم تا گچ پس از اتمام کار به راحتی از قالب جدا شود.

پ. گچ ساخته شده را درون قالب می‌ریزیم.

ت. آنگاه با دسته کاردک چند ضربه به قالب می‌زنیم تا فضای خالی باقی مانده پر شود.

ث. روی گچ را صاف می‌کنیم تا از لبه قالب بالاتر نیاید.

ج. پس از 5 دقیقه سوزن را رها کرده و تقریباً 30 ثانیه رها نگه می‌داریم و مقدار نفوذ سوزن را یادداشت می‌کنیم.

چ. در ادامه این کار را در زمان‌های دیگری نیز تکرار می‌کنیم و هر بار مقدار نفوذ را می‌نویسیم، درضمن باید توجه داشته باشیم که برای دقت کار نقاط انتخابی باید باهم حداقل 6.4 میلیمتر و از کناره‌ها 9.2 میلیمتر فاصله داشته باشند.

 

محاسبات و نتایج آزمایش:

زمانی گچ به گیرش اولیه می‌رسد که سوزن دستگاه با قطر 1 میلیمتر پس از رها کردن به اندازه 25 میلیمتر در گچ نفوذ کند.

طبق داده‌های بالا جدول زیر را تشکیل می‌دهیم و از روی نمودار زمان گیرش را پیدا می‌کنیم.

درضمن وقتی که دیگر سوزن در گچ نفوذ نکند، زمان گیرش نهایی اعلام می‌شود.

جدول نتایج میزان زمان و نفوذ سوزن در گچ را نشان می‌دهد.

از آزمایش درمی‌یابیم که گچ مورد نظر 10.30 ثانیه به گیرش اولیه و پس از 17 ثانیه به گیرش نهایی می‌رسد.

 

عوامل ایجاد خطا در آزمایش:

الف. دمای محیط: هوای سرد سبب تأخیر در گیرش می‌شود.

ب. خطا در اندازه‌گیری گچ و آب، که وزش باد در دقت اندازه‌گیری با ترازو تأثیر به‌سزایی دارد.